دعای ورود به ماه مبارك رمضان

دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه از دعاهای مأثور از امام سجاد(ع) كه هنگام فرارسیدن ماه رمضان آن را می‌خواند

حضرت زین العابدین در ابتدای این دعا، خدا را به دلیل دادن مقام شكر به بندگان سپاس‌گزار است و از خدا درخواست پاك شدن گناهان و رسیدن به مقام صالحان را دارد.

دعای چهل و چهارم در شرح‌های صحیفه سجادیه همچون دیار عاشقان اثر حسین انصاریان، شهود و شناخت اثر حسن ممدوحی كرمانشاهی و صهبای حضور تألیف محمدتقی مصباح یزدی به زبان فارسی و در كتاب ریاض السالكین اثر سید علی‌خان مدنی به زبان عربی شرح شده است.

وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ
(1) الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِحَمْدِهِ، وَ جَعَلَنَا مِنْ أَهْلِهِ لِنَكُونَ لِإِحْسَانِهِ مِنَ الشَّاكِرِینَ، وَ لِیَجْزِیَنَا عَلَى ذَلِكَ جَزَاءَ الْمُحْسِنِینَ (2) وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَبَانَا بِدِینِهِ، وَ اخْتَصَّنَا بِمِلَّتِهِ، وَ سَبَّلَنَا فِی سُبُلِ إِحْسَانِهِ لِنَسْلُكَهَا بِمَنِّهِ إِلَى رِضْوَانِهِ، حَمْداً یَتَقَبَّلُهُ مِنَّا، وَ یَرْضَى بِهِ عَنَّا (3) وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْكَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ، شَهْرَ الصِّیَامِ، وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ، وَ شَهْرَ الطَّهُورِ، وَ شَهْرَ التَّمْحِیصِ، وَ شَهْرَ الْقِیَامِ «الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ، هُدىً لِلنَّاسِ، وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ» (4) فَأَبَانَ فَضِیلَتَهُ عَلَى سَائِرِ الشُّهُورِ بِمَا جَعَلَ لَهُ مِنَ الْحُرُمَاتِ الْمَوْفُورَةِ، وَ الْفَضَائِلِ الْمَشْهُورَةِ، فَحَرَّمَ فِیهِ مَا أَحَلَّ فِی غَیْرِهِ إِعْظَاماً، وَ حَجَرَ فِیهِ الْمَطَاعِمَ وَ الْمَشَارِبَ إِكْرَاماً، وَ جَعَلَ لَهُ وَقْتاً بَیِّناً لَا یُجِیزُ- جَلَّ وَ عَزَّ- أَنْ یُقَدَّمَ قَبْلَهُ، وَ لَا یَقْبَلُ أَنْ یُؤَخَّرَ عَنْهُ. (5) ثُمَّ فَضَّلَ لَیْلَةً وَاحِدَةً مِنْ لَیَالِیهِ عَلَى لَیَالِی أَلْفِ شَهْرٍ، وَ سَمَّاهَا لَیْلَةَ الْقَدْرِ، «تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ» سَلامٌ دَائِمُ الْبَرَكَةِ إِلَى طُلُوعِ الْفَجْرِ عَلَى مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ بِمَا أَحْكَمَ مِنْ قَضَائِهِ. (6) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَلْهِمْنَا مَعْرِفَةَ فَضْلِهِ وَ إِجْلَالَ حُرْمَتِهِ، وَ التَّحَفُّظَ مِمَّا حَظَرْتَ فِیهِ، وَ أَعِنَّا عَلَى صِیَامِهِ بِكَفِّ الْجَوَارِحِ عَنْ مَعَاصِیكَ، وَ اسْتِعْمَالِهَا فِیهِ بِمَا یُرْضِیكَ حَتَّى لَا نُصْغِیَ بِأَسْمَاعِنَا إِلَى لَغْوٍ، وَ لَا نُسْرِعَ بِأَبْصَارِنَا إِلَى لَهْوٍ (7) وَ حَتَّى لَا نَبْسُطَ أَیْدِیَنَا إِلَى مَحْظُورٍ، وَ لَا نَخْطُوَ بِأَقْدَامِنَا إِلَى مَحْجُورٍ، وَ حَتَّى لَا تَعِیَ بُطُونُنَا إِلَّا مَا أَحْلَلْتَ، وَ لَا تَنْطِقَ أَلْسِنَتُنَا إِلَّا بِمَا مَثَّلْتَ، وَ لَا نَتَكَلَّفَ إِلَّا مَا یُدْنِی مِنْ ثَوَابِكَ، وَ لَا نَتَعَاطَى إِلَّا الَّذِی یَقِی مِنْ عِقَابِكَ، ثُمَّ خَلِّصْ ذَلِكَ كُلَّهُ مِنْ رِئَاءِ الْمُرَاءِینَ، وَ سُمْعَةِ الْمُسْمِعِینَ، لَا نُشْرِكُ فِیهِ أَحَداً دُونَكَ، وَ لَا نَبْتَغِی فِیهِ مُرَاداً سِوَاكَ. (8) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِفْنَا فِیهِ عَلَى مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا الَّتِی حَدَّدْتَ، وَ فُرُوضِهَا الَّتِی فَرَضْتَ، وَ وَظَائِفِهَا الَّتِی وَظَّفْتَ، وَ أَوْقَاتِهَا الَّتِی وَقَّتَّ (9) وَ أَنْزِلْنَا فِیهَا مَنْزِلَةَ الْمُصِیبِینَ لِمَنَازِلِهَا، الْحَافِظِینَ لِأَرْكَانِهَا، الْمُؤَدِّینَ لَهَا فِی أَوْقَاتِهَا عَلَى مَا سَنَّهُ عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ- صَلَوَاتُكَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ- فِی رُكُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ جَمِیعِ فَوَاضِلِهَا عَلَى أَتَمِّ الطَّهُورِ وَ أَسْبَغِهِ، وَ أَبْیَنِ الْخُشُوعِ وَ أَبْلَغِهِ. (10) وَ وَفِّقْنَا فِیهِ لِأَنْ نَصِلَ أَرْحَامَنَا بِالْبِرِّ وَ الصِّلَةِ، وَ أَنْ نَتَعَاهَدَ جِیرَانَنَا بِالْإِفْضَالِ وَ الْعَطِیَّةِ، وَ أَنْ نُخَلِّصَ أَمْوَالَنَا مِنَ التَّبِعَاتِ، وَ أَنْ نُطَهِّرَهَا بِإِخْرَاجِ الزَّكَوَاتِ، وَ أَنْ نُرَاجِعَ مَنْ هَاجَرَنَا، وَ أَنْ نُنْصِفَ مَنْ ظَلَمَنَا، وَ أَنْ نُسَالِمَ مَنْ عَادَانَا حَاشَى مَنْ عُودِیَ فِیكَ وَ لَكَ، فَإِنَّهُ الْعَدُوُّ الَّذِی لَا نُوَالِیهِ، وَ الْحِزْبُ الَّذِی لَا نُصَافِیهِ. (11) وَ أَنْ نَتَقَرَّبَ إِلَیْكَ فِیهِ مِنَ الْأَعْمَالِ الزَّاكِیَةِ بِمَا تُطَهِّرُنَا بِهِ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ تَعْصِمُنَا فِیهِ مِمَّا نَسْتَأْنِفُ‏ مِنَ الْعُیُوبِ، حَتَّى لَا یُورِدَ عَلَیْكَ أَحَدٌ مِنْ مَلَائِكَتِكَ إِلَّا دُونَ مَا نُورِدُ مِنْ أَبْوَابِ الطَّاعَةِ لَكَ، وَ أَنْوَاعِ الْقُرْبَةِ إِلَیْكَ. (12) اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هَذَا الشَّهْرِ، وَ بِحَقِّ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ فِیهِ مِنِ ابْتِدَائِهِ إِلَى وَقْتِ فَنَائِهِ: مِنْ مَلَكٍ قَرَّبْتَهُ، أَوْ نَبِیٍّ أَرْسَلْتَهُ، أَوْ عَبْدٍ صَالِحٍ اخْتَصَصْتَهُ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَهِّلْنَا فِیهِ لِمَا وَعَدْتَ أَوْلِیَاءَكَ مِنْ كَرَامَتِكَ، وَ أَوْجِبْ لَنَا فِیهِ مَا أَوْجَبْتَ لِأَهْلِ الْمُبَالَغَةِ فِی طَاعَتِكَ، وَ اجْعَلْنَا فِی نَظْمِ مَنِ اسْتَحَقَّ الرَّفِیعَ الْأَعْلَى بِرَحْمَتِكَ. (13) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ جَنِّبْنَا الْإِلْحَادَ فِی تَوْحِیدِكَ، وَ الْتَّقْصِیرَ فِی تَمْجِیدِكَ، وَ الشَّكَّ فِی دِینِكَ، وَ الْعَمَى عَنْ سَبِیلِكَ، وَ الْإِغْفَالَ لِحُرْمَتِكَ، وَ الِانْخِدَاعَ لِعَدُوِّكَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ (14) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ إِذَا كَانَ لَكَ فِی كُلِّ لَیْلَةٍ مِنْ لَیَالِی شَهْرِنَا هَذَا رِقَابٌ یُعْتِقُهَا عَفْوُكَ، أَوْ یَهَبُهَا صَفْحُكَ فَاجْعَلْ رِقَابَنَا مِنْ تِلْكَ الرِّقَابِ، وَ اجْعَلْنَا لِشَهْرِنَا مِنْ خَیْرِ أَهْلٍ وَ أَصْحَابٍ. (15) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ امْحَقْ ذُنُوبَنَا مَعَ امِّحَاقِ هِلَالِهِ، وَ اسْلَخْ عَنَّا تَبِعَاتِنَا مَعَ انْسِلَاخِ أَیَّامِهِ حَتَّى یَنْقَضِیَ عَنَّا وَ قَدْ صَفَّیْتَنَا فِیهِ مِنَ الْخَطِیئَاتِ، وَ أَخْلَصْتَنَا فِیهِ مِنَ السَّیِّئَاتِ. (16) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ إِنْ مِلْنَا فِیهِ فَعَدِّلْنَا، وَ إِنْ زُغْنَا فِیهِ فَقَوِّمْنَا، وَ إِنِ اشْتَمَلَ عَلَیْنَا عَدُوُّكَ الشَّیْطَانُ فَاسْتَنْقِذْنَا مِنْهُ. (17) اللَّهُمَّ اشْحَنْهُ بِعِبَادَتِنَا إِیَّاكَ، وَ زَیِّنْ أَوْقَاتَهُ بِطَاعَتِنَا لَكَ، وَ أَعِنَّا فِی نَهَارِهِ عَلَى صِیَامِهِ، وَ فِی لَیْلِهِ عَلَى الصَّلَاةِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَیْكَ، وَ الْخُشُوعِ لَكَ، وَ الذِّلَّةِ بَیْنَ یَدَیْكَ حَتَّى لَا یَشْهَدَ نَهَارُهُ عَلَیْنَا بِغَفْلَةٍ، وَ لَا لَیْلُهُ بِتَفْرِیطٍ. (18) اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنَا فِی سَائِرِ الشُّهُورِ وَ الْأَیَّامِ كَذَلِكَ مَا عَمَّرْتَنَا، وَ اجْعَلْنَا مِنْ عِبَادِكَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیها خالِدُونَ، وَ الَّذِینَ یُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ، أَنَّهُمْ إِلى‏ رَبِّهِمْ راجِعُونَ، وَ مِنَ الَّذِینَ یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ هُمْ لَها سابِقُونَ. (19) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، فِی كُلِّ وَقْتٍ وَ كُلِّ أَوَانٍ وَ عَلَى كُلِّ حَالٍ عَدَدَ مَا صَلَّیْتَ عَلَى مَنْ صَلَّیْتَ عَلَیْهِ، وَ أَضْعَافَ ذَلِكَ كُلِّهِ بِالْأَضْعَافِ الَّتِی لَا یُحْصِیهَا غَیْرُكَ، إِنَّكَ فَعَّالٌ لِمَا تُرِیدُ.

دعاى آن حضرت است هنگام فرارسیدن ماه رمضان
(1) ستایش ویژۀ خداست كه ما را به سپاس‌گزاری‌اش هدایت فرمود و ما را درخور سپاس قرار داد، برای این‌كه از شكرگزاران احسانش شویم؛ تا در برابر این سپاس و شكر، پاداش نیكوكاران را به ما عطا كند. (2) خدا را سپاس كه دینش را به ما هبه كرد و ما را به آیینش اختصاص داد و در راه‌های احسانش وارد كرد؛ تا در آن‌ها به لطف و احسانش، به سوی خشنودی‌اش، حركت كنیم؛ حمدی كه از ما بپذیرد و به سبب آن از ما راضی شود. (3) و خدا را سپاس كه از جملۀ آن راه‌ها، ماه خود، ماه رمضان را قرار داد؛ ماه روزه و ماه اسلام، ماه پاك كننده، ماه آزمایش، ماه قیام به عبادت و ماهی كه قرآن را در آن نازل كرد كه سراسر برای مردم هدایت است و نشانه‌هایی روشن از هدایت و جداكنندۀ بین حق و باطل؛ (4) پس برتری‌اش را بر ماه‌های دیگر، بر پایۀ احترامات زیادی كه برایش قرار داد و فضیلت‌هایی كه بین مردم مشهور است، آشكار ساخت؛ پس آنچه را در ماه‌های دیگر حلال بود، برای بزرگداشت این ماه، حرام كرد؛ و خوراكی‌ها و آشامیدنی‌ها را محض گرامی‌داشت آن، ممنوع فرمود؛ و بر آن وقتی واضح و روشن قرار داد و آن نهمین ماه از ماه‌های قمری است كه حضرتش -جلّ‌وعزّ- اجازه نمی‌دهد از آن وقت معین، پیش افتد؛ و نمی‌پذیرد كه از آن پس افتد. (5)سپس یكی از شب‌هایش را، بر شب‌های هزار ماه، برتری داد و آن را شب قدر نامید؛ فرشتگان و روح در آن شب، به دستور پروردگارش، برای تعیین سرنوشت‌ها و آوردن هر خیر و بركتی و حساب هر كاری، نازل می‌شوند. شبی است آكنده از سلامت و رحمت، بركتش تا سپیده‌دم بر هر كس از بندگانش كه بخواهد، از طریق قضایش كه محكم و استوار كرده، پیوسته و دائمی است. (6) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و شناخت برتری این ماه و بزرگ‌داشت احترامش را و خودداری از آنچه كه در این ماه ممنوع كردی، به ما الهام فرما؛ و ما را به روزه داشتن این ماه و حفظ انداممان از گناهانت و به كار گرفتن آن‌ها در آنچه كه تو را خشنود می‌كند، یاری ده؛ تا با گوشمان به گفتار لغو گوش نكنیم و با چشممان به تماشای لهو نشتابیم؛ (7) و تا جایی كه دست‌هایمان را به جانب حرامی نگشاییم و با گام‌هایمان به سوی ممنوعی نرویم و شكم‌هایمان، جز آنچه را حلال كردی، در خود جای ندهد؛ و زبانمان، جز به آنچه تو گفته‌ای، گویا نشود؛ و عمل و وظیفه‌ای، جز آنچه ما را به ثواب تو نزدیك می‌كند، متحمّل نشویم؛ و جز آنچه ما را از كیفر تو نگاه می‌دارد، عهده‌دار نشویم. آنگاه همۀ این‌ها را از ریای ریاكاران و شهرت‌طلبی شهرت طلبان، خالص و پاك فرما؛ به گونه‌ای كه كسی را جز تو در اعمالمان شریك نكنیم و مقصد و منظوری در آن اعمال غیر تو نطلبیم. (8) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و ما را در این ماه، بر اوقات نمازهای پنج‌گانه، با آدابی كه برای آن‌ها مقرّر كردی و واجباتی كه جهت آن‌ها واجب فرمودی و شروطی كه محض آن‌ها مقرّر نمودی و اوقاتی كه تعیین كردی، آگاه ساز. (9) و ما را در ادای این نمازهای پنج‌گانه، در رتبۀ كسانی قرار ده كه به مراتب و منزلت‌های آن رسیده‌اند؛ كسانی كه حفظ‌كنندۀ اركان آن‌هایند و هر یك از پنج نماز را در اوقات مخصوص به خودش ادا می‌كنند؛ و بر پایۀ آن كمیت و كیفیتی كه بنده و رسولت -كه درود تو بر او و خاندانش باد- تشریع فرموده و بیان كرده، در ركوع و سجودش و همۀ فضایل و درجاتش، با كامل‌ترین طهارت و روشن‌ترین مرتبه خشوع و رساترینش، بجا می‌آوردند. (10) و ما را در این ماه توفیق ده كه با خویشاوندان خود، با نیكی و صلۀ رحم ارتباط پیدا كنی؛ و با احسان و بخشش، به همسایگان خود رسیدگی نماییم و اموال خود را از آنچه به ستم گرفته‌ایم، پاك كنیم و با بیرون كردن زكات، ثروت و مال خود را در مدار پاكی قرار دهیم؛ و با كسی كه با ما رابطه‌اش را بریده، آشتی نموده؛ و با آن‌كه به ما ستم روا داشته، به عدالت و انصاف معامله كنیم؛ و با شخصی كه با ما دشمنی كرده، از در مسالمت در آییم؛ مگر كسی كه در راه تو و به خاطر تو با او دشمنی شده باشد؛ همانا او دشمنی است كه با او دوستی نكنیم و حزبی است كه به او دست صداقت ندهیم. (11) و ما را در این ماه توفیق ده كه به وسیلۀ اعمال شایسته كه ما را به سبب آن‌ها از گناهان پاك كنی، به تو تقرّب جوییم؛ و ما را در این ماه، از این‌كه بخواهیم اعمال زشت را از سر بگیریم حفظ فرما و كار بندگی ما در این ماه به جایی رسد كه هیچ یك از فرشتگانت نتواند، بالاتر از آنچه ما به جا آوردیم، از ابواب بندگی و طاعت برای تو و انواع اعمالی كه سبب قرب ما به حضرت توست، به پیشگاهت ارائه كند. (12)خدایا! به حق این ماه و به حق كسی كه از آغاز تا پایانش تو را بندگی كرده، از فرشته‌ای كه او را مقرّب خود كردی، یا پیامبری كه برای هدایت مردم فرستادی، یا بندۀ شایسته‌ای كه به كرامت خود اختصاص دادی؛ از تو می‌خواهم كه بر محمّد و آلش درود فرستی و ما را در این ماه، شایسته كرامتی كه به اولیایت وعده دادی گردان؛ و آنچه برای اهل كوشش در بندگی‌ات قرار دادی، برای ما قرار ده؛ و ما را در زمره كسانی كه به رحمتت، شایستگی رسیدن به برترین مرتبه را یافتند، در آور. (13) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و ما را از انحراف در توحیدت و كوتاهی در ستایشت و تردید در دینت و گمراهی از راهت و بی‌احترامی به حرمتت و گول خوردن از دشمنت، شیطان رانده‌شده، بر كنار كن. (14) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و چنانچه در هر شب از شب‌های این ماه رمضانمان، بندگانی هستند كه بخششت آن‌ها را آزاد می‌كند و گذشت و چشم‌پوشی‌ات آنان را می‌بخشد، پس ما را از آن بندگان محسوب كن و ما را برای ماه رمضانمان، از بهترین اهل و اصحاب قرار ده. (15) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و با محو شدن هلالش، گناهانمان را محو كن؛ و با سپری شدن روزهایش، گناهان را از وجود ما بركن؛ تا ماه رمضان در حالی از ما بگذرد كه وجودمان را از خطاها پاكیزه و از بدی‌ها خالص و آراسته، فرموده باشی. (16) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست؛ و چنانچه ما در این ماه، از حق و عدالت و بندگی و طاعت منحرف شویم، به دایرۀ عدل و درستی برگردان؛ و اگر از راه هدایت به گمراهی افتیم، استوارمان ساز؛ و اگر دشمنت شیطان، بر ما چیره شود، از كید و مكرش ما را رهایی بخش. (17) خدایا! این ماه را با بندگیمان، برای حضرتت پُر كن؛ و اوقاتش را به طاعتمان، برای وجود مباركت زینت ده و در روزش، ما را به روزه داشتن و در شبش، ما را به نماز و زاری به درگاهت و فروتنی به پیشگاهت و خواری در برابرت، یاری فرما؛ تا روزش به غفلت ما از روزه و شبش به كوتاهی ما از عبادت، گواهی ندهد. (18)خدایا! ما را در دیگر ماه‌ها و دیگر ایّام تا زمانی‌كه زنده‌مان می‌داری، چنین قرار ده؛ و هم ‌چنین ما را از بندگان شایسته‌ات مقرر كن؛ آنان كه بهشت را به ارث می‌برند و در آن جاودان‌اند و از اموال خود در راه خدا می‌بخشند و عمل شایسته انجام می‌دهند، در حالی كه دل‌هایشان از اندیشۀ بازگشت به سوی پروردگارشان ترسان است؛ و از كسانی قرار ده كه به سوی خیرات می‌شتابند و نسبت به آن، از دیگران پیشی می‌گیرند. (19) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست، در همه وقت و در همه دم و در هر حال، به شمارۀ درودی كه فرستاده‌ای، بر هر كه درود فرستاده‌ای و چندین برابر همۀ آن‌ها، به چندین برابری كه جز تو نتواند آن‌ها را بشمارد؛ همانا تو آنچه را بخواهی، انجام می‌دهی.