حضرت آیتالله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در پیامی به همایش «یكصدمین سال‌گشت بازتأسیس حوزه علمیه قم»، ضمن تبیین عناصر و كاركِردهای گوناگون حوزه به بیان الزامات تحقق یك «حوزه پیشرو و سرآمد» كه نوآور، بالنده، به‌روز، پاسخگوی مسائل نوپدید، مهذّب، دارای روحیه پیشرفت و مجاهدت و هویت انقلابی و همچنین مستعد برای طراحی نظامات اداره جامعه است، پرداختند و تأكید كردند: مهمترین وظیفه حوزه «بلاغ مبین» است كه از برترین مصادیق آن ترسیم خطوط اصلی و فرعی تمدّن نوین اسلامی و تبیین و ترویج و فرهنگسازی آن در جام
رهبر انقلاب اسلامی در ابتدای پیام خود به بیان تاریخچه شكل‌گیری حوزه مبارك قم در میانه‌ی حوادث بزرگ و سهمگینِ طلیعه‌ی قرن چهاردهم هجری شمسی و نقش آیتالله حاج شیخ عبدالكریم حائری در بنیان‌گذاری و ماندگاری و رشد حوزه پرداختند و افزودند: یكی از افتخارات حوزه علمیه قم این است كه از آن خورشیدی چون حضرت روح‌الله سر برآورد و این حوزه در كمتر از شش دهه، قدرت معنوی و وجهه‌ی مردمی خود را به آنجا رساند كه توانست رژیم خائن و فاسد و فاسق پادشاهی را به دست مردم ریشه‌كن كند و پس از قرنها، اسلام را در جایگاه حاكمیّت سیاسی كشور بنشاند.
حضرت آیتالله خامنه‌ای با تأكید بر اینكه حوزه علمیه فقط یك مؤسّسه‌ی تدریس و درس‌خوانی نیست بلكه مجموعه‌ای از علم و تربیت و كاركردهای اجتماعی و سیاسی است به تبیین سرفصل‌هایی پرداختند كه می‌تواند حوزه را به معنی واقعی «پیشرو و سرآمد» كند.
ایشان در تبیین اولین سرفصل، حوزه قم را مركزی با سرمایه‌ی سترگ علمی شیعه دانستند كه محصول اندیشه‌ورزی و پژوهشگریِ هزاران عالِم دینی در دانش‌هایی همچون فقه و كلام و فلسفه و تفسیر و حدیث، در طول هزار سال است.
رهبر انقلاب با اشاره به پدیده‌های پیچیده و پُرتعداد در زندگی انسانها و سؤال‌های بی‌سابقه‌ای كه فقه معاصر باید آماده پاسخ به آنها باشد، خاطرنشان كردند: امروز با تشكیل نظام سیاسی اسلام، سؤال اصلی، چگونگی نگاه كلان شارع به ابعاد فردی و اجتماعی زندگی بشر و پایه‌های اصولی آن است و فتوای فقیه در هر مسئله باید نشان‌دهنده‌ی بخشی از این نگاه كلان باشد.
حضرت آیتالله خامنه‌ای یكی از وظایف مهم حوزه علمیه را به عنوان یك مركز علمی ارزشمند و دارای پشتوانه علمی هزارساله، پاسخگویی به مسائل مربوط به حكمرانی اسلامی و نحوه اداره جامعه دانستند و افزودند: مسائلی همچون روابط دولت با مردم و با دولتها و ملّتهای دیگر، موضوع نفی سبیل، نظام اقتصادی و پایه‌های اصولی نظام اسلامی، منشأ حاكمیّت از نظر اسلام، نقش مردم در آن و موضع‌گیری در قضایای مهم و در مقابل نظام سلطه، مفهوم و محتوای عدالت، و ده‌ها موضوع اساسی و بعضاً حیاتی دیگر، از جمله مسائلی هستند كه باید برای آنها پاسخ فقهی وجود داشته باشد.
ایشان در تبیین دومین سرفصل از حوزه «پیشرو و سرآمد» با تأكید بر اینكه حوزه نهادی برونگرا است كه خروجی آن در همه‌ی سطوح، در خدمت فكر و فرهنگ جامعه و انسانها است، مهمترین وظیفه حوزه را «بلاغ مبین» دانستند و خاطرنشان كردند: لازمه انجام این وظیفه تربیت نیروی مهذّب و كارآمد است.
رهبر انقلاب اسلامی دامنه‌ی بلاغ مبین را گستره‌ای عظیم از معارف والای توحیدی تا وظایف شخصی شرعی و از تبیین نظام اسلامی و شاكله و وظایف آن تا سبك زندگی و محیط زیست و حمایت از طبیعت و عرصه‌ها و زوایای دیگر حیات بشری دانستند و با تأكید بر اینكه یكی از اشكالات حوزه عدم تناسب میان آورده‌های تبلیغی آن با واقعیّت‌های فكری و فرهنگی در میان مردم بویژه جوانان است، خاطرنشان كردند: صدها مقاله و مجلّه و گفتارهای مجلسی و تلویزیونی و امثال آن در حوزه، در برابر سیل القائات مغالطه‌آمیز، نمیتواند وظیفه‌ی «بلاغ مبین» را چنان‌كه نیاز و شایسته است، به انجام رساند.
حضرت آیتالله خامنه‌ای انجام صحیح وظیفه «بلاغ مبین» در حوزه را نیازمند دو عنصر كلیدیِ «تعلیم» و «تهذیب» دانستند و افزودند: رساندن پیامی كه به‌روز و پُركننده‌ی خلأ و برآورنده‌ی هدف دین باشد، حتماً نیازمند آموزش و فراگیری است و باید روشهای اقناع قوی، آشنایی با شیوه‌ی گفتگو، آگاهی از نوع تعامل با افكار عمومی و فضای رسانه‌ای و مجازی، انضباط در مواجهه با عنصر مخالف، به طلبه آموزش داده و با تمرین و ممارست، او آماده ورود به این میدان شود.
ایشان با تأكید بر اینكه موضع ایجابی و حتّی تهاجمی در كار تبلیغ مهمتر از موضع دفاعی است، افزودند: برای برآورده شدن این هدف، حوزه باید «مجاهد فرهنگی» تربیت كند و در كنار تربیت چنین نیروهایی، باید تربیت نیرو جهت وظایف خاص در نظام و اداره‌ی كشور و نیز سامان دادن به درون حوزهی علمیّه نیز مورد توجه قرار گیرد.
رهبر انقلاب شناخت و حفظ و تقویت «هویت جهادی» حوزه را سومین سرفصل «حوزه سرآمد و پیشرو» برشمردند و با اشاره به پیام پرمحتوا و تكان دهنده امام خمینی (ره) به روحانیت در اواخر سال 1367، افزودند: امام راحل در آن پیام، علما را پیش‌گام در میدان جهاد و حمایت از میهن و حمایت از مظلومان معرّفی و در عین حال نگرانی خود را از اینكه جریان تحجّر و تقدّس‌نمایی، حوزهی علمیّه را دچار وسوسه‌ی جدایی دین از سیاست و فعّالیّت‌های اجتماعی كند و راه درست پیشرفت را مسدود سازد، اعلام كردند.
حضرت آیتالله خامنه‌ای، این دغدغه امام بزرگوار را ناشی از جریان خطرناكی دانستند كه دخالت حوزه در مسائل اساسی مردم و ورود در فعّالیّت‌های اجتماعی و سیاسی و مبارزه‌ی آن با ظلم و فساد را منافی با قدسیّت دین میداند و روحانیّت را به صلحِ كل بودن و دوری كردن از مخاطرات ورود در سیاست سفارش میكند.
ایشان در این خصوص تأكید كردند: قدسیّت دین بیش از همه‌جا در میدانهای جهاد فكری و سیاسی و نظامی بُروز میكند و با فداكاری و جهادِ حاملانِ معارف دین و نثار خون پاك آنان تثبیت میشود، بنابراین حوزهی علمیّه برای حفاظت از اعتبار معنوی و وفاداری به فلسفه‌ی وجودی‌اش هرگز نباید از مردم و جامعه و مسائل اساسی آن جدا شود و جهاد را در همه‌ی گونه‌هایش در هنگام نیاز، وظیفه‌ی قطعی خود بداند.
رهبر انقلاب مشاركت در تولید و تبیین نظامات اداره جامعه را چهارمین سرفصل از «حوزه پیشرو و سرآمد» برشمردند و خاطرنشان كردند: این خلأ را حوزه باید پُر كند و این در شمار وظایف حتمی حوزهی علمیّه است و امروز نمیتوان فقاهت را همچون ناآگاهان، غرق شدن در احكام فردی و عبادی دانست زیرا «فقهِ امّت‌ساز»، محدود به احكام عبادی و وظایف فردی نیست.
حضرت آیتالله خامنه‌ای آشنایی حوزه با یافته‌های روز جهان و همچنین همكاری با دانشگاه را از ضروریات طرّاحی و تنظیم نظامات اجتماعی برشمردند.
ایشان، پنجمین سرفصل «حوزه پیشرو و سرآمد» را نوآوری های تمدنی در چارچوب پیام جهانی اسلام دانستند و تأكید كردند: برجسته ترین انتظار از حوزه علمیه زمینه‌سازی برای «استقرار تمدّن اسلامی» است، تمدّنی كه در آن، علم و فنّاوری و منابع انسانی و منابع طبیعی و همه‌ی تواناییها و همه‌ی پیشرفتهای بشری و حكومت و سیاست و نیروی نظامی و هر آنچه در اختیار بشر است، در خدمت عدالت اجتماعی و رفاه عمومی و كاستن از فواصل طبقاتی و افزودن بر پرورش معنوی و ارتقاء علمی و شناخت روزافزون طبیعت و استحكام ایمان به كار میرود.
رهبر انقلاب، تمدّن اسلامی را نقطه‌ی مقابل تمدّن كج‌نهادِ مادّی كنونی خواندند و تأكید كردند: این تمدّنِ باطل بر اساس سنت حتمی آفرینش رفتنی است و وظیفه‌ی ما كمك به ابطال این باطل و تدارك تمدّن جایگزین در نظر و عمل است و حوزهی علمیّه در این بخش وظیفه‌ای خطیر بر دوش دارد كه در درجه‌ی اوّل، ترسیم خطوط اصلی و فرعی تمدّن نوین اسلامی و سپس تبیین و ترویج و فرهنگسازی آن در جامعه است و این از جمله‌ی برترین مصادیق «بلاغ مبین» است.
حضرت آیتالله خامنه‌ای با تأكید بر توجه به دو عنصر زمان و مكان در اجتهاد و مراقبت از اینكه نوفهمی تبدیل به ناخالص‌سازی شریعت نشود، درباره شرایط امروز حوزه علمیه قم خاطر نشان كردند: حضور هزاران مدرّس و مؤلّف و محقّق و نویسنده و گوینده و متفكّر در معارف اسلامی و انتشار مجلّات علمی و تحقیقی و نگارش مقالات تخصّصی و عمومی، تعداد بالای طلّاب و فضلای صاحب فكر، حضور فعّال در همه‌ی میدانهای انقلاب و حتّی در میدان نظامی، گشودن راه به عرصه‌ی تبلیغات جهانی و تربیت هزاران طالب علم از ملّتهای گوناگون، توجّه فقهای تازه‌نفَس به مباحث مبتلا‌به معاصر، اقبال فضلای جوان به دقّت در نكات معرفتیِ متون معتبر اسلامی بویژه كلام‌الله مجید و ابتكار مهمِ تشكیل حوزه‌های علمیّه‌ی بانوان، همه نشان میدهد حوزهی قم مجموعه‌ای زنده و پویا است.
ایشان بخش پایانی پیام خود را به توصیه‌هایی برای تحقق حوزه «پیشرو و سرآمد» اختصاص دادند. از جمله توصیه‌هایی كه رهبر انقلاب در این بخش به آنها اشاره كردند، عبارتند از:
«لزوم به‌روز بودن حوزه»، «اهمیت دادن به تربیت نیرو در همه‌ی بخشها»، «افزایش رابطه حوزویان با مردم»، «مقابله مدبرانه مدیران حوزه با القائات مغرضانه‌ای كه طلّاب جوان را از آینده ناامید میكند»، «نگاه همراه با خوش بینی به نسل جوان و تعامل با آنها»، «تدوین دروس حوزه بر مبنای فقه روشن‌بین و پاسخگو و به‌روز همراه با فلسفه‌ی روشن و دارای امتداد اجتماعی و دانش كلام رسا و استوار و دارای قدرت اقناع» و «تقویت روحیه زهد، تقوا، قناعت، استغناء از غیر خدا، توكّل، پیشرفت و آمادگی برای مجاهدت».
