در برنامه افق رادیو قرآن بر ضرورت ادغام فن و هنر در طراحی فونت قرآنی تأكید و عنوان شد: نشر دیجیتال در حوزه قرآن بدون نظارت است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو قرآن به نقل از خبرگزاری ایكنا، «وضعیت نسخ دیجیتال قرآن كریم» ساعت 14:40 امروز به صورت زنده در برنامه افق شبكه رادیو قرآن پخش شد كه با حضور كارشناسانی چون عبدالكاظم صادقا خادم برگزیده قرآن كریم و حسین زاهدی از فعالان طراحی فونت و قلم فارسی بایدها و نبایدهای طراحی قلم برای استفاده در نسخ مصحف شریف، به لحاظ استانداردهای حرفه‌ای، زیبایی‌شناسی و وجاهت لازم خطوط برای قرآن كریم بررسی شد.
در ابتدای برنامه رضا بختیاری فرد، مسئول تیم طراحی قلم در گروه افق رویداد در ارتباط تلفنی درباره فعالیتی كه در این حوزه انجام داده‌اند، گفت: گروه افق رویداد یك گروه قرآنی را راه‌اندازی كرد كه شامل اپلیكیشن و وب در حوزه قرآن است تا رواج بیشتری در میان جوانان پیدا كند كه در این حوزه یك مانع وجود داشت و در این زمینه خط و صفحه‌های قرآن به دلیل پیچیدگی كه داشتند سبب می‌شد ارتباط سختی میان این گروه سنی با قرآن ایجاد شود. یا حتی با آن انس بگیرند.
وی افزود: با وجود اینكه خط‌های خوشنویسی قوی وجود دارد اما نمی‌توانست با این نسل ارتباط برقرار كند؛ از این رو بنا شد خطی طراحی شود كه با روحیه و سلیقه مخاطبان ایرانی سازگار باشد و بتواند تحت وب و اپلیكیشن به حداكثر وضوح و سادگی برسد و همچنین بتواند اصالت خط را حفظ كند و روحی كه در خط خوشنویسی وجود دارد در این خط نیز حفظ شده باشد. از این رو قلم واضح طی حدود شش ماه طراحی شد و مسائل فنی و نرم‌افزاری آن طی دو ماه انجام شد تا بتواند در همه فضاها به صورت جهانی در همه نرم‌افزارهای كه دارای یونیكد هستند قابل تایپ باشد.
بختیاری‌فرد در ادامه عنوان كرد: اغلب فونت‌هایی كه وجود داشته چه برای مركز طبع و نشر و یا برای چاپخانه قرآن عربستان باشد، همگی دارای مشكلاتی بودند و به صورت كامل حمایت نمی‌شدند كه در این راستا تلاش كردیم فونتی را طراحی كنیم كه این مشكل را نداشته و كاربردی‌تر باشد.
عبدالكاظم صادقا درباره وضعیت كتابت قرآن در كشور گفت: خط مانند یك موجود زنده است تا وقتی كه مقدمات زنده بودن آن فراهم است، جایگاه خود را حفظ كرده و زنده است و توسعه می‌یابد، قبل از اینكه خطوط ششگانه ایجاد شود، خط كوفی بود كه چندان خوانا نبود و دارای زوایایی بود كه به تدریج از رده خارج شد و هر چه تلاش كردند تا زنده نگه دارند، اما كاربرد خود را از دست داد و به هنر تزئینی تبدیل شد و به همین دلیل بیش از 150 نوع خط كوفی وجود دارد.
وی ادامه داد: از خطوط ششگانه نیز هر خطی بیشتر به مسائل خاصی اختصاص می‌یافت، به عنوان مثال خط ثلث برای كتیبه كاربرد داشت، اما خط نسخ كاربرد بسیاری داشت و موفق بود و همین خط همان ابن مقله ایرانی است كه فردی دانشمند بود كه در زمان عباسیان آن را طراحی كرد و پس از هشتاد سال فرد دیگری آن را ادامه داد. این خط به علت سادگی، كاربردی، زیبایی‌های بصری و ... جای خود را در جامعه باز كرد و تا دوران تیموری اغلب قرآن‌ها به خط ریحان بود كه بسیار زیبا بود اما خط نسخ به اندازه‌ای رواج یافت كه تاكنون جایگاه خود را حفظ كرده است و عمرش از همه خطوط طولانی‌تر است.
صادقا ادامه داد: عده‌ای در راستای این خطوط نوآوری‌هایی داشته‌اند و خطوط دیگر هم بوده اما نتوانسته جای نسخ را بگیرد و از سوی دیگر برای اینكه نوآوری در خط نسخ نیز رواج یابد؛ منوط به استقبال مخاطبان است. در حوزه طراحی دیجیتال نیز هیچ وقت نمی‌توان از خط بی‌نیاز شد و باید خط به عنوان پشتوانه مهم در كنار طراحی فونت قرار گیرد.
زاهدی در ادامه گفت: از مدت‌ها پیش فونت‌های دیجیتال را ابداع می‌كردم و در این زمینه فعالیت دارم در این حوزه یكی از ویژگی‌های خط خوانا بودن است كه باید مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: در این زمینه باید خط در كنار فونت قرار گیرد و ادغام شود تا بتواند وجاهت خود را داشته و هم خوانا باشد، به عنوان مثال برخی اعراب‌ها روی حروف به خوبی می‌نشینند كه سبب زیبایی آن خواهد شد.
صادقا در ادامه درباره كتابت قرآن گفت: تاكنون پنج قرآن به طور كامل كتابت كرده‌ام و همواره به این فكر بودم كه اگر نواقصی وجود دارد، سعی كنم كاملتر كنم و این نواقص را رفع كنم. به همین دلیل مدت‌ها كتابت نكردم و به طراحی می‌پرداختم و بررسی می‌كردم تا انحرافات را شناسایی كرده و بهبود دهم.
محمد بابایی، مدیر اجرایی دارالكتابه نیز در ادامه این برنامه در ارتباط تلفنی گفت: نیاز بسیار زیادی برای حضور در حوزه نشر الكترونیك به دلیل هزینه‌های بسیار كم آن احساس می‌شود، از این رو باید در این زمینه بیشتر كار كنیم اما مجموعه‌ای كه در این حوزه نظارت كند وجود ندارد و مركز طبع و نشر سال‌هاست كه مبادرت به تولید قلم‌های رایانه‌ای می‌كند و ما فونت‌هایی را به خط عربی، ایرانی و تركی داشتیم كه با نظارت اساتید ساخته شده است و از این پس باید برای ترویج و استفاده آن از شركت‌های كه در این زمینه فعالیت می‌كنند با مراجعه به مركز این فونت‌ها را در اختیار داشته باشند و با نظارتی كه مركز طبع و نشر دارد، قرآن عاری از هر گونه اشكال در فضای نشر الكترونیك مورد استفاده قرار گیرد.
وی افزود: متأسفانه نظارت محتوایی صورت نمی‌گیرد و نه مركز طبع و نشر و نه سازمان دارالقرآن از سوی هیچ مجموعه مورد مراجعه نبوده كه بخواهند در این حوزه مجوزی و یا فونت‌هایی را دریافت كنند و از سوی دیگر فضا هم بسیار فراگیر است و نظارت بر آن بسیار حساس و پرحجم است و نیاز است وزارت ارشاد كه مجوز این كارها را به صورت شكلی صادر می‌كند از نظر محتوایی نیز به دو مجموعه تخصصی مركز طبع و نشر و سازمان دارالقرآن ارجاع داده شوند كه محتواها مورد بررسی قرار گیرد.
بابایی ادامه داد: اگر صلاحیت مجموعه‌ای كه مراجعه می‌كند احراز شود و توان آن را داشته باشند، این فونت‌ها به صورت رایگان در اختیار آنها قرار می‌گیرد و ضمن اینكه خودمان هم نظارت می‌كنیم. اگر اشكال محتوایی نداشت اجازه نشر پیدا می‌كند و كارهایی كه در مركز شده هم از نظرت صحت و محتوا و هنری می‌تواند بدون هیچ گونه اشكال در اختیار قرار دهیم.
زاهدی در بخش دیگر از این برنامه درباره فونت‌ها مورد استفاده در رابطه با قرآن كریم گفت: اگر یك جستجوی معمولی در وب سایت‌ها انجام دهید، مثلاً متن سوره بقره را جستجو كنید، در اغلب آن از فونت «tahoma» استفاده شده كه قدیمی بود و اعراب‌های خشك و صنعتی در آن وجود دارد كه نه تنها فونت «واضح» بلكه باید 20 – 30 نوع فونت دیگر نیز وجود داشته باشد كه كاربر و مخاطب بتواند آن را انتخاب كند.
وی با بیان اینكه تنوع و گستردگی باعث می‌شود كه كاربران به سمت متون مذهبی سوق پیدا كنند، تصریح كرد: با توجه به اینكه اغلب متون مجازی به صورت «tahoma» است، در برخی موارد مانند تشدیدی كه دارای كسره است، كسره باید در زیر قرار گیرد، كه در این فونت رعایت نشده است و یا اعراب ساكن به شكل یك علامتی است كه باز است و قدیم به صورت دایره بود كه برای حروف ناخوانا استفاده می‌شد كه به نظر می‌رسد هر یك باید در جای خود مورد استفاده قرار گیرد.
صادقا در ادامه این بحث بیان كرد: قطعاً ترویج فونت‌های دیجیتال در زمان حاضر ضرورت دارد. البته هر موضوع جدیدی كه در ابتدا مطرح می‌شود، مخالفت‌هایی با آن صورت می‌گیرد، اما من بر عكس با آن موافقم و خوشنویسان ناگزیرند از رایانه استفاده كنند تا خط تكامل و ترقی بیشتری در حوزه قرآن پیدا كند، هر چند در این زمینه اساتید باید نظارت داشته باشند.
وی گفت: دارالكتابه 6 سال است كه خط ثلث و نسخ را ترویج می‌دهد و تلاش‌های بسیاری در این زمینه كرده است؛ چرا كه نسبت به نستعلیق عقب‌تر بود و با تحولاتی كه ایجاد شده، ضروری است فونت‌هایی طراحی شود و اگر ریزه‌كاری‌هایی هست به وسیله رایانه انجام شود، اما كارشناسان خط باید بر آن نظارت داشته باشند.
وی یادآور شد: در دنیا همه چیز به سرعت در حال پیشرفت و توسعه است و در حوزه قرآن نیز باید از فناوری‌های و علم و هنر استفاده كرد و آنها را در كنار هم قرار داد تا به این پیشرفت‌ها دست پیدا كرد.
زاهدی نیز در پایان سخنان خود گفت: سرعت وقتی داخل فن خوشنویسی و فونت می‌آید در نشر اثرگذار خواهد بود، به عنوان مثال وقتی یك فونت ساخته می‌شود، باید فن یك طراح فونت و با هنر خوشنویس ادغام شود كه در این صورت می‌توان در زمان كمتری فونت‌های بیشتری طراحی كرد.
یادآور می‌شود، این برنامه در راستای رونمایی از فونت قرآنی «واضح» با حضور مسئولان قرآنی در خبرگزاری ایكنا به بررسی فونت‌های دیجیتال پرداخته است.
