محمد عبدالعزیز حصان، قاری مشهور مصری در دوران كودكی قطعاتی از قرآن كریم را كه حفظ می‌كرد، به صورت قرائت تحقیق می‌خواند و به این واسطه حفظ خود را تثبیت می‌كرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو قرآن، احمد فراهانی كارشناس برنامه اكسیر به بیان نكاتی در رابطه با روش ویژه حفظ عبدالعزیز حصان پرداخت. عبدالعزیز حصان، قاری و حافظ نابینای مصری، دوستی داشت به نام حاج عبدالغنی كه از او به منزله مصحف همراه یاد می‌كرد. حصان قطعات قرآن را حفظ می‌كرد و برای دوستش می‌خواند و حاج عبدالغنی به دقت گوش می‌كرد.
همچنین حصان در دوران كودكی، آیاتی را كه حفظ می‌كرد،به روش قرائت می‌خواند و این گونه حفظ خود را تثبیت می‌كرد؛ لذا حصان یكی از افرادی بود كه این روش را برای حفظ قرآن برگزیده بود. البته احمد شبیب نیز این‌گونه بوده است.
وی افزود: حصان علاوه بر حفظ قرآن، به یادگیری قرائات هفت‌گانه در همان دوران نوجوانی پرداخت. پس از آن حفظ شاطبیه را آغاز كرد و با اینكه نابینا بود، تمام وقت خود را صرف یادگیری قرآن و علوم وابسته به قرائت قرآن كرده بود. او در 10سالگی به سطح بالایی از دانش نائل شده بود كه گویی عالمی از عالمان احكام قرائت بود.
شكری القاضی در چندین مورد از صوت حصان گفته است. او صوت حصان را صوتی خلاق می‌داند؛ چراكه به واسطه این صدا، خلاقیت تنغیمی خود را كه سرشار از توجه به معناست به تصویر می‌كشد. وی همچنین، صوت حصان را صوتی مبدع خوانده و در مجموع صدای حصان را واجد ویژگی‌های آمیخته از زیبایی و خشوع می‌داند.
فراهانی در ادامه اظهار داشت: ناگفته نماند احمد حمام كه وی از افرادی است كه در زمینه مباحث مربوط به علوم قرائت قاریان مطالب زیادی را نوشته است درباره صدای حصان می‌نویسد كه صدای شیخ حصان علاوه بر اینكه یكی از زیباترین، شیرین‌ترین، صاف‌ترین و تواناترین اصوات در زمینه تنغیم به شمار می‌رود، به اعتبار حزن ذاتی و منحصربه‌فردش، صدایی نادر در میان اصوات قاریان عصر طلایی تلاوت مصر قلمداد می‌شود.
در ادامه برنامه رادیویی اكسیر، صالح اطهری‌فرد، قاری بین‌المللی قرآن كریم، در مورد ویژگی‌های تلاوت آیات 11 تا 16 سوره مباركه بروج مرحوم عبدالعزیز حصان، اظهار كرد: یكی از نكاتی كه باید درباره این تلاوت مرحوم حصان اشاره كرد، انتخاب زیبای وی از قرائات با توجه به معانی آیات است. وی در تلاوت این آیات چندین بار به ابتدای تلاوت منتقل می‌شود و آیاتی مانند آیه «إِنَّ بَطْشَ رَبِّكَ لَشَدِیدٌ» یعنی آیه 12 سوره مباركه بروج را چندین بار تلاوت می‌كند.
وی افزود: نكته حائز اهمیت این است كه گذشته از اینكه مرحوم حصان در این قطعه از تلاوت محوریت را برای مقام حجازكار قائل است و از این مقام به نغمات دیگر مانند حجاز، سه‌گاه، بیات و نهاوند منتقل می‌شود و نیز مجدداً منتقل به حجازكار شده و بعضاً فواصل مقام كرد را نیز اجرا می‌كند، اما به هر حال مهم اینجاست كه در آیاتی مانند «إِنَّ بَطْشَ رَبِّكَ لَشَدِیدٌ» كه چندین بار نیز تلاوت می‌شود و برای نشان دادن شدت انتقام و مجازات خداوند سعی می‌كند تا آیات را در فضای مقام حجازكار اجرا كند كه فضایی است كه حالت ترس و رهبانیت را در شنونده ایجاد می‌كند كه در این‌گونه آیاتی كه مربوط به عذاب الهی است، از كم‌ترین انتقالات صوتی استفاده كرده كه بسیار حائز اهمیت است.
قاری بین‌المللی قرآن ادامه داد: حصان در این تلاوت بلافاصله بعد از تلاوت «إِنَّ بَطْشَ رَبِّكَ لَشَدِیدٌ» و سپس، «إِنَّهُ هُوَ یُبْدِئُ وَیُعِیدُ» كه مربوط به قرائات ابوعمرو و روایت سوسی است، وقتی به آیه «وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ» می‌رسد، فضای تلاوت كاملاً تغییر كرده و فضایی كاملاً حسی و عاطفی ایجاد می‌شود و سعی می‌كند از این فضا استفاده بهینه را در بحث ودود و غفور بودن خداود متعال داشته باشد كه فوق‌العاده زیبا بوده و كاملاً مشخص است كه از روی تعمد است و این امر در فضاهای مختلف تلاوت ایشان مشخص است.
اطهری‌فرد تصریح كرد: از نكات دیگری كه در تلاوت این آیات مهم است، بحث جمله‌بندی‌ها و تقسیم‌بندی‌های جملات در یك نفس است. برای مثال در «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی»، حصان تا كلمه «جنات» را می‌خواند كه اینجا كاملا مشاهده می‌كنیم كه این تقسیم‌بندی جملات به زیبایی انجام می‌شود و با این جمله‌بندی كه دارد، توجه ویژه به حالت انحصاری بودن بهشت‌ها برای اهل ایمان در انتقال مفهوم آیه مشخص است.
وی بیان كرد: از نكات مهم دیگر در این تلاوت، وصل آیه 14 به 15 در سوره مباركه بروج است كه اشاره به مقام نوااثر دارد، یعنی حصان در این بیان، یك پرده دقیقاً از نت شاهد مقام حجاز كه در آن تلاوت می‌كرد، صدا را پایین‌تر می‌آورد و فضای خاصی كه از این لحن ایجاد شده و خیلی نیز زیباست، به خاطر همین اشاره به درجات مقام نوااثر است.
قاری بین‌المللی قرآن كریم گفت: همچنین، در هنگام اجرای تلاوت حصان در «وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ»، ملودی‌سازی بسیار زیبایی در كلمه «ودود» دارد كه این امر از نبوغ وی سرچشمه می‌گیرد كه آن را نیز در مقام كرد و به زیبایی فراوانی تلاوت می‌كند. البته در تلاوت «ذُو الْعَرْشِ الْمَجِیدُ» كه روی درجه مقام راست است، وقف می‌كند و سپس، «فَعَّالٌ لِمَا یُرِیدُ» را به تنهایی در سه درجه مقام بیات تلاوت می‌كند كه در این لحن اقتدار و فعال بودن و قهاریت و مقتدر بودن خداوند متعال را در مورد هر آنچه كه می‌خواهد، نشان می‌دهد.
اطهری‌فرد در پایان اظهار كرد: مرحوم حصان، قطعه آخر تلاوت خود را نیز در مقام كرد اجرا كرده و از «فَعَّالٌ لِمَا یُرِیدُ»، سیر نزول مقام شوری كه تركیبی از جنس بالا در حجاز و فرود در مقام بیات است به زیبایی و به صورت نزولی اجرا می‌كند.
یادآور می‌شود، این تحلیل در برنامه «اكسیر» از شبكه رادیویی قرآن پخش شد. اكسیر پنجشنبه‌های هر هفته با كارشناسی «احمد فراهانی»، مدیر گروه آموزش رادیو قرآن و با هدف بیان نكات آموزشی تلاوت‌های شاخص قاریان مصری به روی آنتن می‌رود و در هر برنامه دو تلاوت الگو از قاریان صاحب‌سبك و تأثیرگذار پخش می‌شود. پس از هر تلاوت نیز دو كارشناس در زمینه مباحثی همچون آموزش، تحلیل و بررسی تكنیك‌ها و فنون تلاوت نكاتی را مطرح می‌كنند.
