اولین سمینار سنجش سلامت صدا با محوریت تلاوت قرآن و مداحی برگزار شد كه به موضوعاتی نظیر مكانیسم تولید صدا، آسیب‌های صوتی، ارزیابی و تشخیص آسیب‌های صوتی و پیشگیری از آسیب‌های صوتی اختصاص داشت.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو قرآن؛ اولین سمینار سنجش سلامت صدا با محوریت تلاوت قرآن و مداحی با حضور احمد ابوالقاسمی؛ مدیر رادیو قرآن، مصطفی صولتی؛ دكتر طب‌سنتی، علیرضا پوراستاد؛ خواننده، استاد آواز و صداسازی و نسیم احمدی؛ دكتر آسیب شناس صدا، جمعه، 16 شهریورماه در ساختمان اداری سازمان صدا و سیما برگزار شد.
در این جلسه در رابطه با موضوعات؛ مكانیسم تولید صدا، آسیب‌های صوتی، ارزیابی و تشخیص آسیب‌های صوتی، آموزش (صداسازی، تقویت صوت، تكنیك‌های اجرا)، پیشگیری از آسیب‌های صوتی و خدمات درمانی (دارویی، جراحی، توانبخشی) صحبت شد.
اولین عامل ایجاد صوت
مصطفی صولتی، پزشك طب سنتی در این جلسه در رابطه با زكام، نزله و ترشحات حنجره سخن گفت. وی در ابتدا راجع به ایجاد صوت از دیدگاه طب سنتی و ابن‌سینا اظهار كرد: اگر اسباب ایجاد صوت را بر اساس سبك منطقی بیان كنیم، هر موجود و شیئی چهار سبب فاعلی، مادی، صوری و غایی دارد. صدا و صوت در مداحی و تلاوت سبب غایی ایجاد است. درست است كه سبب غایی، در تقسیم‌بندی سبب چهارم و یا نهایی است اما وجود این سبب در ذهن ما اولین عامل ایجاد صوت است، یعنی انگیزه ایجاد صوت را همین سبب غایی ایجاد می‌كند.
پیشگیری از آسیب‌های صوتی در ماه محرم
وی ادامه داد: سبب فاعلی صوت عبارت است از عضلات حنجره و غضروف‌ها و عواملی كه در این قسمت با هم متحد شده‌اند كه البته علت اصلی ایجاد صوت، خود حنجره است و دیافراگم، عضلات سینه، دهان، زبان و دندان‌ها نیز به او كمك می‌كند.
صولتی افزود: سبب مادی، صوت هوایی است كه موج بر‌می‌دارد و توسط عضلات حنجره و تارهای صوتی كوبیده می‌شود. ایجاد صوت توسط قرع هوا با فركانس بالا است كه موجب جهر می‌شود و سبب صوری، شكل، طرح و نقشه صدایی است كه می‌خواهیم خارج كنیم. اگر در ذهن ما طرح و نقشه‌ای از صدایی كه می‌خواهیم خارج كنیم، وجود نداشته باشد، صدای هدف‌مندی نخواهیم داشت، لذا افرادی كه كر به دنیا می‌آیند، چون الگو و شكلی در ذهن ندارند صدای مفهوم‌داری نیز نمی‌توانند تولید كنند كه آسیب به هر نوع از این چهار سبب می‌تواند اثرات منفی از جمله؛ بطلان و نقصان كامل صوت، تغییر گرفتگی صدا، زیر و یا بم شدن غیر طبیعی صدا، خشكی، خشونت و لرزش را روی صدای ما داشته باشد.
وی تصریح كرد: علت این اتفاق می‌تواند به علت تغییر مزاج انسان باشد كه در حنجره و یا اعضائی مانند سیستم گوارش در مجاور حنجره یا اعضای مشارك با حنجره مانند سیستم اعصاب رخ دهد. هر آسیبی در هر نقطه از بدن بر روی سلامتی صوت اثرگذار است.
پزشك طب سنتی با تعریفی از زكام به تشریح این بیماری پرداخت و گفت: نزله و زكام دو نام برای یك بیماری است كه با سیلان ماده از مغز به سمت پایین از طریق بینی(زكام) و یا پشت حلق(نزله) همراه است كه یكی از مشكلاتی است كه بیشتر حنجره و صوت را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر این نزله كه از پشت حلق پایین می‌آید، از طریق اعصاب به دورترین نقاط بدن هم می‌رسد و اثرات منفی بر روی تمام بدن و بخصوص صدا خواهد داشت.
حرارت مزاجی خارجی سبب ایجاد نزله خواهد شد
صولتی در رابطه با علت و سبب نزله و زكام اظهار كرد: حرارت مزاجی خارجی اعم از خورشید، هوای تهران، بو كردن ادویه‌های گرم و پیاز و یا برودت و سرمای مزاج حنجره سبب ایجاد نزله می‌شود كه اگر سر برهنه باشد، اثر گرما و سرما بر روی حنجره سریع‌تر خواهد شد كه نوع پوشش قراء مصری سبب می‌شود تا سرشان در برابر گرما و سرما حفظ شود و اگر سنت قبلی ما ایرانی‌ها مجدد برگردد و از كلاه استفاده كنیم، این مشكل كمتر خواهد شد.
وی گفت: افرادی كه بیشتر سرما می‌خورند، مزاج گرم دارند كه عصبانیت و وسواس فكری از نشانه‌های مزاج گرم است و سر این افراد بیشتر در معرض خطر است. مغز كسانی كه مزاج سردی دارند، غذایی كه به مغز می‌رسد را نمی‌تواند هضم كند و خام برمیگردد. همچنین، بخاراتی كه از معده ناشی می‌شود و به بالا متصاعد می‌شود را نیز نمی‌تواند تحلیل كند كه این سردمزاجی مغز را بیشتر دچار نزله خواهد كرد. خواب تاریك و سرد و خواب غیر طبیعی در روز از نشانه‌های طبع سرد است.
پزشك طب سنتی در رابطه با زمان شیوع سرماخوردگی و نزله بیان كرد: وزیدن بادهای سرد شمالی در فصل زمستان یا پاییز گرم و مرطوب، زمانی است كه اگر مراقب نباشیم، سریع به نزله یا سرماخوردگی دچار خواهیم شد.
راه‌های درمان نزله
صولتی با اشاره به اینكه سردرد اگر همراه نزله باشد، درمان نزله را سخت‌تر خواهد كرد گفت: لذا ابتدا باید سردرد را درمان كنیم و سپس سراغ درمان نزله برویم. این بیماری در طب سنتی چهار درمان دارد. راه‌هایی از جمله ورزش روزانه منظم كه منجر به نفس نفس زدن‌های عمیق و تعریق شود، خواب درست در زمان و كیفیت درست، ترك شكم‌بارگی و پرنوشی كه اگر سرماخوردگی ما شدید باشد بهترین راه درمان آن 24ساعت روزه است و اگر شب را بیدار بمانیم مغز گرم می‌ماند و مانع از پیشرفت سرما خوردگی می‌شود، اما اگر مجبور شدیم بخوابیم بهتر است كه شیب محل خواب به سمت سر باشد و به پشت نخوابیم كه به بهتر شدن سرماخوردگی كمك خواهد كرد.
در ادامه این جلسه نسیم احمدی؛ دكتر آسیب‌شناس صدا در رابطه با تولید صدا و آسیب‌هایی كه بر اثر استفاده غلط بر روی صدا ایجاد می‌شود، اظهار كرد: رشته گفتار درمانی یك فیلد تخصصی در زمینه صدا دارد كه به مكانیزم‌هایی كه صدا تولید می‌كند و آسیب‌شناسی‌های آن می‌پردازد و درمان مورد نظر را ارائه می‌دهد.
پیشگیری از آسیب‌های صوتی در ماه محرم
احمدی در رابطه با چگونگی تولید صدا گفت: ابتدا نفس می‌گیریم، نفس را به تارهای صوتی می‌زنیم، تارهای صوتی دچار ارتعاش می‌شوند كه صدا وارد حفره سر می‌شود و در نهایت صدا تولید می‌شود.
دكتر آسیب‌شناس صدا ادامه داد: در تولید صدا چند قسمت درگیر هستند كه ریه‌ها اولین بخش درگیر و منبع تولید صدا هستند. كه اگر ریه‌های ما دچار اشكال شوند سبب می‌شود كه انرژی خوبی روی صدا نداشته باشیم.
كنترل تنفس؛ اولین عامل كمك به تولید صدای قوی
وی با پخش اسلاید دررابطه با ساب‌سیستم‌های مؤثر در تولید صدا افزود: در تولید صدا چهار ساب‌سیستم اعم از تنفس، آواسازی، تولید و تشدید وجود دارد كه به تولید صدای قوی كمك می‌كند. كنترل تنفس اولین عاملی است كه به تولید صدای قوی كمك می‌كند.
عضلات خارجی حنجره اولین عضلاتی كه موثر در تولید صدا موثر
احمدی ادامه داد: اولین عضلاتی كه در تولید صدا موثر هستند عضلات خارجی حنجره هستند كه عضلات بزرگ و قابل مشاهده‌ای‌اند كه در میان مداحان و قاریان معمولا دچار تنش هستند و عضلات داخلی به صورت تخصصی برای تحریر و زیروبم كردن صدا استفاده می‌شوند.
وی اظهار كرد: یكی از مسائل شایع در بین مداحان و قاریان ریفلاكس است كه به علت تغذیه نامناسب ایجاد می‌شود. ریفلاكس اسیدی را از معده ترشح می‌كند كه بر روی تارها می‌ریزد و سبب سوختن تارها می‌شود كه موقع خواندن، تاری كه سوخته است، سریع‌تر آسیب می‌بیند.
دكتر آسیب‌شناس صدا تصریح كرد: بسیاری از پزشكان برای درمان ریفلاكس داروهایی تجویز می‌كنند كه بهتر است سبك تغذیه درمان شود تا اینكه دارو بخوریم، زیراكه بیشتر افرادی كه دچار رفلكس می‌شوند، به خاطر این است كه سر سفره همه نوع غذا را با هم می‌خورند و معده نمی‌تواند این غذاها را هضم كند، لذا اسید بیشتری تولید می‌كند و هنگام سجده و ركوع، اسید به دهان برمیگردد كه در این صورت بخشی از اسید روی حنجره نیز ریخته شده است، اما در برخی از افراد ریفلاكس مشخص نمی‌شود و با عكس و برسی حنجره این مشكل تشخیص داده می‌شود.
پیشگیری از آسیب‌های صوتی در ماه محرم
احمدی با اشاره به اینكه این سمینار به منظور پیشگیری از آسیب‌های صوتی در ماه محرم برای قاریان و مداحان اجرا شده است، گفت: تغییر سبك تغزیه بهترین كمك رابه تولید صدای قوی می‌كند لذا بهتر است روزهایی كه می‌خواهید صوتی را اجرا كنید خوردن مواد سرد مانند لبنیات را حذف كنید و یا كنجد و كرم كنجد كه هم كلسیم دارند و هم گرم هستند را جایگزین كنید. همچنین، استفاده از مواد طبع خشك كمك بسیاری به پیشگیری از ریفلاكس می‌كند.
وی گفت: قاریان و مداحان می‌توانند به سایت «طبایع» مراجعه و آزمون مزاج‌شناسی بدهند تا بیشتر با مزاج خود آشنا شوند و سبك تغذیه را بر اساس مزاج تغییر دهند. همچنین می‌توانند با تماس با شماره 02188213913 و یا مراجعه به آدرس تلگرامی @vocologycenter و سایت www.iranvocology.com از مشاوره‌های رایگان صدا در شبكه‌های مجازی استفاده كنند.
علیرضا پوراستاد، خواننده و استاد آواز و صداشناسی در پایان این سمینار در رابطه با شناخت حنجره و سیستم صدایی، آسیب‌های صوتی بیان كرد: آسیب‌های صوتی را به دو بخش تقسیم كرده‌ام. بخش اول مربوط به تمام اتفاقات قبل از اجرا است كه خودمان بر اساس عادت‌های و الگوهای غلط روی سیستم صوتی ایجاد می‌كنیم كه این امر به علت الگوی صحیح بین قاریان كمتر و به علت الگوهای غلط در بین مداحان بیشتر است كه تغییر جنس صدا به حنجره مداح و كسی كه از او تقلید می‌كندT ضرر می‌زند.
پیشگیری از آسیب‌های صوتی در ماه محرم
وی ادامه داد: سیگار، قلیان و تصور غلطی كه تأثیر آن بر روی بم شدن صدا است، بر روی حنجره آسیب بیشتری دارد. یك قاری یا مداح خوب باید بهترین صدا را از حنجره خودش تولید كند. تقلید بیشترین صدمه را بر روی حنجره دارد.
پوراستاد تصریح كرد: پرخوری قبل از اجرا نكته بسیار مهمی است كه وقتی چیزی می‌خوریم، ذهن بخشی از تلاشش را صرف هضم این ماده غذایی می‌كند و تمام حواسش به اجرا نخواهد بود. همچنین استفاده از آمپول «دگزا» و اسپری‌های متفاوت از عادت‌های غلطی است كه قاریان و مداحان هنگامی كه برنامه‌های زیادی دارند مرتكب می‌شوند.
استادآواز و صداشناسی بیان كرد: حنجره عضو بسیار نجیب بدن است و در ابتدا سعی می‌كند خود را درمان كند ولی یك جایی دیگر كم می‌آورد و قادر به تولید صدا نیست.
پوراستاد گفت: اشتباه صحبت كردن قبل از تلاوت بیشترین اثر منفی را بر روی حنجره دارد. پچ‌پچ كردن و هوادار صحبت كردن، ضرر بدی را بر روی حنجره دارد.
استادآواز و صداشناسی در رابطه با دومین بخش آسیب صوتی بیان كرد: رعایت نكاتی در حین اجرا لازم است تا دچار آسیب صوتی نشویم. داد و بیداد كردن هنگام تلاوت غلط است. قاری یا مداح باید نَت را بالا ببرد نه اینكه ولوم صدا را بالا ببرد و تمام نفس و قدرت‌اش را صرف خواندن یك شعر كوتاه كند.
در انتهای برنامه علیرضاپور، انواع محدوده صوتی را با مثال اجرا كرد و به پرسش و پاسخ در این رابطه پرداخت و در نهایت نیز یكی از قاریان حاضر در جلسه قسمتی از قرآن را تلاوت كرد و ایرادات صوتی و حنجره‌ای او توسط اساتید گرفته شد.
