رضا نباتی، كارشناس برنامه درسی قرآن دفتر تألیف كتب درسی با نگارش مقاله «پنج چرا در آموزش عمومی قرآن» به بررسی وضعیت، آسیب‌شناسی و ارائه راه حل در حوزه آموزش عمومی قرآن پرداخته است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو قرآن و به نقل از ایكنا، رضا نباتی، كارشناس برنامه درسی قرآن دفتر تألیف كتب درسی و از مؤلفان كتاب‌های درسی قرآن وزارت آموزش و پرورش مقاله‌ای با عنوان«پنج چرا در آموزش عمومی قرآن» را به رشته تحریر درآورده و در اختیار این خبرگزاری قرار داده است. متن این مقاله در ذیل آمده است.
«از روش‌های آسیب‌شناسی و نقد و بررسی یك موضوع، روش بسیار ساده اما قدرتمند «پنج چرا» است كه طی آن می‌توان در كمترین زمان به ماهیت یك مسئله و علت یا علل یك مشكل پی برد و راه‌حل‌ها و روش‌های اصلاح و ارتقای آن را پیشنهاد كرد. از روش پنج چرا برای آسیب‌شناسی و ارائه راه‌حل در حوزه آموزش عمومی قرآن كریم استفاده شده است.
بیان مسئله
آموزش عمومی قرآن كریم از منظر ماهیت، باید «جنبه همگانی» داشته باشد، چراكه مخاطبان آن كه اعم اغلب مردم هستند، نه به دنبال كسب مدال و یا شهرت (در قالب‌های هنری مانند قرائت و حفظ)، بلكه آنها در پی انس با قرآن كریم به عنوان سخن خدا و كتاب هدایت هستند؛ چرا كه ایشان، قرآن را معجزه الهی و راهنمای رستگاری دنیوی و اخروی خود و جامعه می‌دانند.
شكاف فرهنگی
به دلیل عدم تفكیك این دو حوزه فرهنگ قرآنی، یعنی «حوزه همگانی» از «حوزه قهرمانی» از سوی متولیان امور در كشور از همان ابتدا، مخاطبان دچار درماندگی شده و علی‌رغم میل و نیاز باطنی و ذائقه و توان، به اصرار و اجبار وارد مسیر نامناسب حوزه قهرمانی می‌شوند اما به دلایل متعدد در بین راه از ادامه همراهی صرف نظر می‌كنند.
به دلیل عدم تناسب و تطابق لازم برنامه‌ها اعم از اهداف، محتوا و روش‌های آموزش و ارزیابی با نیاز، ذائقه و توان حوزه عمومی و همگانی، اعم اغلب ایشان به تدریج انگیزه لازم را از دست می‌دهند. با این وجود، تعارض منافع برخی جریان‌های فرهنگی با خواسته مردم، این رویه را تشدید كرده است.
از این رو پیشنهاد می‌شود در بخش آموزش‌های همگانی قرآن و تحلیل و بازنگری اهداف، رویكردها، محتواها و روش‌های تدریس و ارزیابی از روش «پنج چرا» استفاده شود.
چرا «پنج چرا»؟
«پنج چرا» یك روش (تكنیك) سؤال پرسی برای پی بردن به روابط علت و معلولی در مورد یك مسئله یا مشكل خاص است. هدف اصلی این روش، یافتن علت اصلی وقوع یك نقص یا مشكل در یك سیستم است.
نمونه زیر این فرایند را به زبان ساده نمایش می‌دهد:
مسئله
برخی از افراد در خواندن قرآن دچار غلط خوانی می‌شوند.
چرای اول
چرا برخی از افراد در خواندن كلمه و تركیب‌های قرآنی دچار غلط‌خوانی می‌شوند؟
پاسخ‌های اولیه
1- حروف و حركات را تشخیص نمی‌دهند.
2- كلمه‌ها و تركیب‌های قرآنی را مانند فارسی، «كلی خوانی» می‌كنند.
پاسخ كامل‌تر
با كمی دقت متوجه می‌شویم كه عمده این افراد به دلیل اشتراك خط فارسی و عربی، هم حروف را و هم حركات را می‌شناسند. پس با گذر از گزینه اول، گزینه دوم مطرح می‌شود.
چرای دوم
چرا كلمه‌ها و تركیب‌های قرآنی را «كلی‌خوانی» می‌كنند؟
پاسخ‌های اولیه
1- چشم ایشان هنگام خواندن، طبق عادت ذهنی (مانند فارسی خوانی) بر روی دیدن حروف متمركز است (و نه حركات)
2- به دلیل یادگیری روخوانی از طریق شنیدن، مهارت كافی در تشخیص چشمی تركیب حروف و حركات را ندارند.
پاسخ‌های كامل‌تر
1- با كمی دقت متوجه می‌شویم كه عمده‌ترین دلیل كلی‌خوانی مربوط به «كم توجهی به حركات است تا حروف»؛ این در حالی است كه تعداد حروف، چندین برابر حركات است.
2- و نیز به دلیل اینكه خط فارسی و قرآن مشترك است؛ لذا ناخواسته مانند فارسی‌خوانی هنگام خواندن قرآن نیز بر حروف تمركز و از حركات و علائم غفلت می‌شود.
این به دلیل آن است كه در نوشته‌های فارسی، روی حروف، حركتی وجود ندارد؛ لذا بر اساس «عادت ذهنی» بر صحیح‌خوانی حروف متمركز می‌شود، تا بر حركات آنها.
3- به دلیل «اضطراب از حجم آیه و تراكم صفحه»، اعتماد به نفس لازم را برای دقت كافی در خواندن كلمه‌ها و تركیب‌های قرآنی ندارند. تمایل به مراجعه به جزء سی‌ام و خواندن سوره‌های آخر قرآن به دلیل همین جو روانی است.
4- به دلیل «ابهام در فهم معنای كلمه‌ها و تركیب‌ها اغلب مشابه و هم خانواده با كلمات فارسی»، آنها را براساس تصورات ذهنی خود می‌خواند.
5- در این میان، تمركز بر روش شنیداری در آموزش روخوانی، به جای تقویت مهارت چشمی، تشخیص تركیب حروف و حركات را با اختلال جدی‌تری رو به رو می‌كند.
