خداوند شب قدر را به امت رسول الله (ص) به عنوان موهبتی الهی بخشیده است. شبی كه پیامبر توصیه كرده در آن از خداوند عافیت طلب كنیم و نیكی به همگان جزو اعمال مهم این شب است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رادیو قرآن، امشب، چهارشنبه 31 فروردین‌ماه مصادف با شب 19 ماه رمضان اولین شب قدر قرن جدید است. حضرت محمد(ص) می‌فرمایند: خداوند به امت من شب قدر را بخشیده و احدی از امت‌های پیشین از این موهبت بهره‌مند نبودند.
اهمیت شب قدر در متون دینی اسلام به اندازه‌ای است كه آگاهی از این مهم و اعمال ویژه آن برای هر مسلمانی لازم است. انس بن مالك از پیامبر (ص) نقل كرده كه فرمودند: ماه مبارك رمضان به شما رو آورده است و در این ماه شبی است كه برتر از هزار ماه است و هركس از فیض شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات بی‌نصیب مانده است و محروم نمی‌ماند از بركات شب قدر، مگر كسی كه خویشتن را محروم كرده است.
اعمال شب قدر:
غسل
علاوه بر روایاتی كه دلالت می‌كنند بر اینكه در همه شب‌های فرد رمضان غسل مستحب است، روایات فراوانی بر این دلالت می‌كنند كه در شب‌های نوزدهم، بیست و یكم و بیست و سوم غسل مستحب است.
احیا داشتن
پیامبر اكرم(ص) فرموده‌اند: حضرت موسی(ع) عرضه داشت: بار خدایا من قرب ترا می‌خواهم، خطاب شد: قرب من برای كسی است كه شب قدر را بیدار بماند. عرض كرد: خدایا من رحمت تو را می‌خواهم، خطاب شد: رحمت من برای كسی است كه در شب قدر بر بینوایان ترحم كند. گفت: خدایا من گذشتن از صراط را می‌خواهم، خطاب شد: آن برای كسی است كه در شب قدر صدقه بدهد. عرض كرد: الهی من از میوه‌ها و درختان بهشتی می‌خواهم، خطاب آمد: آن برای كسی است كه در شب قدر تسبیح بگوید. عرضه داشت: بار خدایا، من نجات از آتش جهنم را می‌خواهم، خطاب شد: آن برای كسی است كه در شب قدر استغفار كند. گفت: خدایا من خشنودی تو را خواستارم، خطاب آمد: خشنودی من برای كسی است كه در شب قدر دو ركعت نماز بخواند.
از این حدیث شریف استفاده می‌شود كه شب قدر، شب احیا، استغفار، تصدق، تسبیح، ترحم بر مساكین و نماز است.
دو ركعت نماز
از رسول اكرم(ص) روایت شده كه فرمود: هركس در شب قدر دو ركعت نماز بخواند، در هر ركعت بعد از حمد هفت بار سوره «قل هو اللّه أحد» را بخواند، بعد از سلام مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُ اللّه وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ، از جای خود برنخیزد جز اینكه خداوند او را و پدر و مادرش را بیامرزد و فرشتگانی بفرستد كه تا رمضان آینده برای او حسنات بنویسند و فرشتگانی برانگیزد كه در بهشت برای او درخت بكارند، كاخ بسازند، چشمه جاری كنند و از دنیا نمی‌رود جز اینكه همه اینها را مشاهده كند.
سوره‌‌هایی كه در شب قدر توصیه به خواندن آنها شده است
خواندن سوره عنكبوت و روم كه امام صادق (ع) قسم یاد فرموده كه خواننده این دو سوره در این شب از اهل بهشت است و خواندن سوره دخان و خواندن سوره قدر (هزار مرتبه) در شب قدر توصیه شده است.
قرآن به سر گرفتن
امام باقر(ع) می‌فرماید: سه شب از ماه رمضان قرآن را بر می‌داری، آن را باز می‌كنی، در برابرت قرار می‌دهی، آنگاه می‌گویی: اَللّهُمَّ اِنّی اَسْاَلُكَ بِكِتابِكَ الْمُنْزَلِ وَما فیهِ، وَفیهِ اسْمُكَ الاْعْظَمُ الاْكْبَرُ وَاَسْماؤُكَ الْحُسْنی، وَما یُخافُ وَیُرْجی، اَنْ تَجْعَلَنی مِنْ عُتَقائِكَ مِنَ النّارِ.
سپس آن را بر سر نهاده می‌گویی: اَللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْانِ، وَبِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِه وَبِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ وَبِحَقِّكَ عَلَیهمْ، فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ، بِكَ یااَللّه (عشرا) بِمُحَمَّدٍ (عشرا) بِعَلِیٍّ (عشرا) بِفاطِمَهَ (عشرا) بِالْحَسَنِ (عشرا) بِالْحُسَیْنِ (عشرا) بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (عشرا) بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (عشرا) بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (عشرا) بِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ (عشرا) بِعَلِیِّ بْنِ مُوسی (عشرا) بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (عشرا) بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَدٍ (عشرا) بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ (عشرا) بِالْحُجَّهِ (عشرا) و پیش از آنكه از جای خود برخیزی حاجتت روا، و دعایت مستجاب می‌شود.
شب قدر از خدا چه بخواهیم + اعمال شب قدر
نیكی كردن به همگان
قرائت زیارت امام حسین(ع) و جوشن كبیر از دیگر اعمال توصیه شده این شب است. همچنین سید ابن طاووس در ضمن اعمال شب قدر می‌فرماید: آیا این حدیث را از حضرت عیسی (ع) ندیده‌ای كه فرمود: «چون خورشید باش كه بر هر شخص نیكوكار و بدكار نور افشانی می‌كند» و آیا كلام دُر بار رسول اكرم (ص) را نشنیده‌ای كه فرمود: به همگان نیكی كن، اگر او اهل خیر نباشد تو اهل خیر باش». شما نیز همواره، به ویژه در ماه رمضان، مخصوصا در شب‌های قدر به همگان نیكی كنید.
اقامه 100 ركعت نماز
در هر یك از شب‌های نوزدهم، بیست و یكم و بیست و سوم خواندن صد ركعت نماز توصیه شده است كه بعد از هر دو ركعت سلام می‌دهیم. در دو شب بیست و یكم و بیست و سوم تأكید شده كه در هر ركعت از یكصد ركعت بعد از حمد 10 بار سوره «قل هو اللّه أحد» خوانده شود. علامه مجلسی فرموده: كسی كه ضعف داشته باشد می‌تواند صد ركعت را نشسته بخواند.
توبه؛ بهترین عمل شب‌های قدر
بهترین اعمال در این شب‌ها توبه، استغفار، ندامت از اعمال گذشته، تصمیم برای آینده، تلاش برای جبران گذشته، دعای خیر برای خویش، پدر، مادر، خویشان، حق‌داران، همسایگان و عموم مؤمنین و مؤمنات است، كه دعای دیگران در غیاب آنها روزی را فراخ كرده، ناملایمات را دفع می‌كند. شب‌های قدر شب دعا و نیایش است، در این سه شب برای دنیا و آخرت خود بسیار دعا كن. از پیامبر اكرم(ص) پرسیدند: اگر شب قدر را درك كنم، از خدا چه بخواهم؟ فرمود: «عافیت و سلامتی».
مرحوم فشاركی نیز فرموده‌اند: در هر یك از شب‌های قدر، 10 بار بگو: اَللّهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ، فَاعْفُ عَنِّی یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».
دعای امام حسن مجتبی (ع)
امام حسن مجتبی(ع) در شب قدر این دعا را می‌خواندند: «یا باطِنا فی ظُهُورِه، وَیا ظاهِرا فی بُطُونِه، یا باطِنا لَیْسَ یَخْفی، یا ظاهِرا لَیْسَ یُری، یا مَوْصُوفا لا یَبْلُغُ بِكَیْنُونَتِه مَوْصُوفٌ وَ لا حَدٌّ مَحْدُودٌ، یا غائِبا غَیْرَ مَفْقُودٍ، وَ یا شاهِدا غَیْرَ مَشْهُودٍ، یُطْلَبُ فَیُصابُ، وَ لَمْ یَخْلُ مِنْهُ السَّماواتُ وَ الاْرْضُ وَ ما بَیْنَهُما طَرْفَهَ عَیْنٍ، لا یُدْرَكُ بِكَیْفٍ، وَ لا یُأَیَّنُ بِاَیْنٍ وَ لا بِحَیْثٍ، اَنْتَ نُورُ النُّورِ، وَرَبُّ الاْرْبابِ اَحَطْتَ بِجَمیعِ الاْمُورِ، سُبْحانَ مَنْ لَیْسَ كَمِثْلِه شَیْءٌ، وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ هكَذا، وَ لا هكَذا غَیْرُهُ».
اعمال مخصوص شب نوزدهم ماه رمضان
در شب نوزدهم صد بار بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللّه َ رَبّی وَ أَتُوبُ اِلَیْهِ و صد بار بگوید: اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ أَمیرِالْمُؤمِنینَ.
برای این شب دعاهای مخصوصی نیز ذكر شده است از جمله دعای: اَللّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلی ما وَهَبْتَ لِی مِنْ اِنْطِواءِ ما طَوَیْتَ مِنْ شَهْرِی وَ اَنَّكَ لَمْ تُحِنْ فِیهِ اَجَلِی وَ لَمْ تَقْطَعْ عُمْرِی وَ لَمْ تُبْلِنی بِمَرَضٍ یَضْطَرُّنِی صاِلی تَرْكِ الصِّیامِ وَ لا بِسَفَرٍ یَحِلُّ لِی فِی الاْءفْطارِ، فَاَنَا اَصُوْمُهُ فِی كِفایَتِكَ وَوَقایَتِكَ، اُطیعُ اَمْرَكَ وَاَقْتاتُ رِزْقِكَ وَاَرْجُو وَاُؤَمِّلُ تَجاوُزَكَ، فَاَتْمِمْ اَللّهُمَّ عَلَیَّ فِی ذلِكَ نِعْمَتَكَ وَاَجْزِلْ بِهِ مِنَّتَكَ وَ اسْلَخْهُ عَنِّی بِكَمالِ الصِّیامِ وَ تَمْحیصِ الاْثامِ وَ بَلِّغْنِی اخِرَهُ بِخاتِمَهِ خَیْرٍ وَ خِیَرَهٍ یا اَجْوَدَ الْمَسْئُولینَ وَ یا اَسْمَحَ الْواهِبینَ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطّاهِرینَ.
همچنین دعای: یا ذَا الَّذِی لَیْسَ فِی السَّمواتِ الْعُلی وَلا فِی الاْءَرَضِینَ السُّفْلی، وَلا فَوْقَهُنَّ وَلا بَیْنَهُنَّ وَلا تَحْتَهُنَّ إِلهٌ یُعْبَدُ غَیْرُهُ، لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لا یَقْدِرُ عَلی إِحْصائِهِ إِلاَّ أَنْتَ، فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، صَلاهً لا یَقْدِرُ عَلی إِحْصائِها إِلاَّ أَنْتَ.
